Hodowla rzepaku w Polsce

Proces hodowlany zajmuje bardzo dużo czasu. Pracownicy poświęcają wiele godzin na pielęgnację i obserwacje. Na hodowli znajduje się wiele poletek. W szkółce doświadczalnej obserwowanych jest co roku około 20 tysięcy linii matecznych i ojcowskich, zwanych komponentami (komponenty to linie ojcowskie i mateczne, które tworzą docelową hybrydę. Hybryda jest mieszańcem, będącym połączeniem linii matecznej i ojcowskiej, których cechy ujawniają się w hybrydzie). Dodatkowo, na poletkach doświadczalnych testowane jest zachowanie hybryd w lokalnych warunkach, obejmujących około 10 tysięcy poletek.

Dlaczego odmiany hybrydowe są droższe od odmian liniowych rzepaku ozimego?

Odmiany hybrydowe są droższe niż odmiany liniowe ze względu na złożony i czasochłonny proces hodowli, który trwa aż 12 lat. Badania obejmują wprowadzanie komponentów dla roślin hybrydowych, a sam etap tworzenia hybryd zajmuje 6 lat.

Proces hodowli odmian hybrydowych trwa 12 lat: 

• Na początku konieczne jest wyprowadzenie komponentów dla roślin hybrydowych, co zajmuje około 6 lat.
• Następnie wybrane materiały są przekrzyżowane, aby uzyskać gotowe hybrydy.
• Przed wprowadzeniem hybryd na rynek, konieczne jest ich przetestowanie w lokalnych warunkach, aby upewnić się, że będą odpowiednie. Ten proces testowania wydłuża cały cykl hodowlany do 12 lat.

Proces hodowlany - krok po kroku

Proces rozpoczyna się w laboratorium naszej firmy we Francji, gdzie znajdują się nasze laboratoria i szklarnie. Początkowe krzyżówki są prowadzone tam na miejscu, a następnie nasiona są przesyłane do Kórnika w Polsce. 

Wszystkie doświadczenia polowe odbywają się tutaj, w Kórniku. Nasiona, które przychodzą z Francji, nie są od razu gotowe do sprzedaży. Na początku musimy je przeselekcjonować na polu doświadczalnym w polskich warunkach przez kilka sezonów wegetacyjnych. Proces ten zajmuje około 5 do 6 lat. W tym czasie materiały są selekcjonowane i krzyżowane, aby uzyskać czyste linie mateczne i ojcowskie, które są niezbędne do stworzenia gotowych hybryd.

W Kórniku testowanych jest rocznie około 20 tysięcy linii matecznych i ojcowskich. To jest liczba, którą badamy na naszych polach doświadczalnych każdego roku.

W praktyce testowanie na polu w Kórniku polega na obserwacji warunków klimatycznych oraz analizie wysianych linii matecznych i ojcowskich. Pracownicy przeprowadzają szczegółowe obserwacje tych materiałów, aby wybrać najbardziej obiecujące pod względem cech takich jak: 

• zimotrwałość,
• wczesność kwitnienia.

Dodatkowo, badany jest cały zestaw parametrów jakościowych, w tym zawartość oleju i poziom glukozynolanów. Wszystkie te komponenty są analizowane również przez nas, aby końcowy produkt spełniał wymagane standardy.
 

Z wyselekcjonowanych spośród 20 tysięcy linii, komponenty przechodzą na poziom produkcji hybryd. Po zakończeniu selekcji na polu w Kórniku, nasiona tych materiałów są wysyłane do laboratorium we Francji, gdzie odbywa się produkcja hybryd. Gotowe hybrydy są następnie testowane ponownie na polach w Kórniku. W Kórniku znajduje się szkółka doświadczalna do selekcji komponentów oraz poletka doświadczalne, gdzie badane są hybrydy w kolejnych fazach badań.

Badanie hybryd trwa około 4-5 lat od pierwszych krzyżówek testowych do momentu wyboru hybryd, które będą testowane do rejestracji na rynku. Następnie potrzebne są kolejne 2-3 lata na sam proces rejestracji, w zależności od kraju, w którym hybrydy będą testowane do rejestracji. Cały etap związany z hybrydami zajmuje zatem około 6-7 lat, aby mieć pewność, że są stabilne i zachowują swoje cechy w kolejnych sezonach wegetacyjnych.

Komponenty i nasiona pozostają tutaj na miejscu i są wykorzystywane do kolejnych pokoleń oraz obserwacji w kolejnych latach. Współpracujemy blisko z naszym laboratorium we Francji, wysyłając do nich próbki naszych materiałów pobranych tutaj na polu. Analizujemy te próbki, aby sprawdzić, czy wybrane linie posiadają cechy, które nas interesują. Dzięki kontrolowanym markerom genetycznym możemy skutecznie ocenić te cechy, co jest bardziej efektywne niż wizualna obserwacja na polu.

Markery molekularne to znaczniki obecne w genomie każdej rośliny, które umożliwiają identyfikację określonych cech genetycznych. Dzięki odpowiednio dobranym markerom możemy stwierdzić obecność konkretnej cechy w roślinie. Na przykład w przypadku rzepaku, możemy odnieść się do genów takich jak RLM7 czy geny odporności na wirusa żółtej mozaiki rzepaku (TuYV). Markery molekularne umożliwiają badanie tych cech, jednak nie są skuteczne w ocenie cech takich jak potencjał plonowania. Taka cecha jest zbyt złożona, a za jej wyrażenie odpowiada wiele genów, dlatego nie można jej ocenić za pomocą markerów molekularnych. Badanie takich cech wymaga badań polowych, kolejnych pokoleń roślin oraz różnych lokalizacji.

Plon jest niezmiernie istotny dla każdego rolnika, jednak dla hodowcy istotne są także inne cechy odmianowe, na które zwraca się szczególną uwagę podczas prowadzenia selekcji w hodowli w Kórniku.

Plon to ostateczny efekt współdziałania wszystkich genów w roślinie. Aby uzyskać pożądane plony, konieczne jest posiadanie roślin o odpowiednich cechach. Duże znaczenie przywiązujemy do odporności na czynniki środowiskowe. W polskich warunkach zwracamy uwagę na elongację jesienną, co wiąże się z zimoodpornością. Naszym celem jest wybieranie komponentów, które nie mają tendencji do nadmiernego wzrostu szyjki jesienią, co pomaga w utrzymaniu stabilności w zimowych warunkach.

Obserwujemy częste uszkodzenia mrozowe na roślinach, nawet w latach bez silnych mrozów. Nasza selekcja pozwala wyselekcjonować rośliny, które są odporne na te problemy. Ważnymi kryteriami są również odporność na choroby, takie jak sucha zgnilizna (phoma) i zgnilizna twardzikowa (sclerotinia). Obserwujemy także wzrost presji choroby cylindrosporioza.

Zatem, aby zapewnić wysokie plony i bezpieczeństwo uprawy, musimy zwrócić uwagę na wiele cech odmianowych, które obserwujemy w trakcie naszych prac hodowlanych.

W procesie hodowlanym obserwujemy rośliny podczas okresu wegetacji, aby monitorować presję chorób. Nasza szkółka doświadczalna nie jest poddana zabiegom funkcydowym. Stosujemy tylko zabiegi herbicydowe i insektycydowe w ograniczonym zakresie. Decydujemy się na całkowitą rezygnację z fungicydów, aby zwiększyć presję chorób na naszych roślinach i umożliwić skuteczniejszy dobór odmian.

Worki, czyli izolatory, mają za zadanie umożliwić przepylenie się roślin pod nimi wyłącznie z innymi roślinami z tego samego worka. Ich celem jest zapobieganie zapylaniu roślin pyłkiem z zewnątrz. Dzięki temu chcemy zagwarantować, że cechy genetyczne rośliny będą wynikiem tylko przekazywania genów w ramach tej samej rośliny, a nie krzyżowania się z innymi roślinami. Konieczność izolacji wynika stąd, że każda roślina jest inna. W naszych warunkach istnieją różne rodziny roślin. Jednak czy będą one izolowane czy nie, zależy od określonych czynników i lokalizacji.

W okresie wegetacji prowadzimy wiele różnych obserwacji i prac. Naszym celem jest zaobserwowanie wszystkich istotnych cech, które mogą wpłynąć na końcowy materiał, czyli ostateczną hybrydę lub komponent na tym etapie szkółki doświadczalnej. Interesują nas takie czynniki jak elongacja jesienna oraz problem wymarzania, ale również cechy mniej oczywiste, jak wigor roślin (zarówno jesienny, jak i wiosenny). Staramy się zauważyć, które linie wykazują wyższy lub niższy wigor, ponieważ jest to istotna cecha dla nas. Dokonujemy obserwacji dotyczących wczesności kwitnienia, końca kwitnienia oraz wysokości roślin. W ciągu całego cyklu wegetacyjnego przeprowadzamy dziesiątki takich obserwacji, aby jak najlepiej poznać cechy naszych roślin.