Głownia kukurydzy - przyczyny, objawy, zapobieganie, zwalczanie

Dwa rodzaje głowni w kukurydzy

Głownia kukurydzy to określenie, które zapewne słyszał każdy praktyk. Czy oznacza to, że głownia guzowata i pyląca to to samo? A może są to trzy różne choroby?  Nic bardziej mylnego! Na kukurydzy występować mogą dwa rodzaje głowni, powodowane przez różne patogeny grzybowe – głownia guzowata kukurydzy, oraz głownia pyląca kukurydzy. Skróconą nazwą używamy mówiąc o głowni guzowatej. Czy wiesz dlaczego?

Głownia guzowata kukurydzy

Sprawcą głowni guzowatej kukurydzy jest grzyb, należący do rodziny głowniowatych – Ustilago maydis. Choroba ta występuje powszechnie na terenie całego kraju, a wielkość porażenia na większości plantacji kukurydzy nie przekracza 10%. Nie powinniśmy jej jednak bagatelizować. W lata sprzyjające jej rozwojowi, może występować epidemicznie powodując zniszczenie nawet 80% kolb. Jej szkodliwość jest znacznie większa przy uprawie kukurydzy na ziarno niż na zieloną masę.

Głownia pyląca kukurydzy

O wiele groźniejszą od głowni guzowatej, ale występującą nieco rzadziej jest głownia pyląca kukurydzy. Wywoływana przez patogen grzybowy Sphacelotheca reiliana nierzadko prowadzi do całkowitego zniszczenia plonu. Uszkodzeniu ulegają kolby, które na skutek porażenia przez chorobę nie wykształcają ziarniaków lub ich ilość jest zredukowana, a wygląd różni się od zdrowego. W Polsce głownia pyląca pojawiła się stosunkowo niedawno – po raz pierwszy stwierdzono chorobę w 2002 roku na terenie województwa opolskiego.

Głownia guzowata kukurydzy - objawy choroby

Charakterystycznym objawem wystąpienia głowni guzowatej kukurydzy jest pojawienie się na nadziemnych częściach roślin narośli, nazywanych również guzami. Pierwsze symptomy choroby zaobserwować możemy już w fazie 3–4 liści. W początkowych fazach rozwojowych kukurydzy pojawiać się one mogą na pędach tuż przy ziemi oraz na blaszkach liściowych, z kolei w dalszym etapie rozwoju rośliny patogen infekuje wyższe części rośliny– wiechy i młode, rozwijające się kolby.  Guzy te są mięsiste i pokryte biało–srebrzystą skórką, która z czasem brunatnieje, marszczy się i pęka, uwalniając masę czarnych zarodników.

Fot. Głownia guzowata kukurydzy – objawy choroby

W zależności od przebiegu pogody, w naszym klimacie w ciągu sezonu wegetacyjnego Ustilago maydis rozwija od 2 do 3 pokoleń. Zobacz kiedy i gdzie szukać objawów głowni guzowatej kukurydzy!

Jak wygląda głownia pyląca kukurydzy?

W przeciwieństwie do głowni guzowatej kukurydzy, głownia pyląca rozwija się w roślinie systemicznie, czyli wewnątrz tkanek. Patogen infekuje młode rośliny już na początku ich rozwoju, jednak pierwsze objawy jesteśmy w stanie dostrzec dopiero w lipcu. Porażone rośliny są niższe, chlorotyczne oraz silnie rozkrzewione. Specyficzne dla choroby objawy najczęściej widoczne są na kolbach oraz w mniejszym stopniu na wiechach. Rzadko dochodzi do ich jednoczesnego porażenia. Organy te lub ich fragmenty zostają zmienione na skupiskach brunatnoczarnych, pylących zarodników – teliospor, przybierając wygląd spalonych. 

Fot. Głownia pyląca kukurydzy – objawy choroby

Głownia kukurydzy - cykl rozwojowy

• Cykl rozwojowy głowni guzowatej

Powstałe na roślinach kukurydzy (w wyniku zakażenia Ustilago maydis) narośla pękając, rozsiewają na powierzchnie ziemi lub roślin znajdujące się w ich wnętrzu teliospory. W formie zarodników przetrwalnikowych zimują na pozostawionych po zbiorze kukurydzy resztkach pożniwnych, w szczególności kolbach. Wiosną – jak i w późniejszych terminach – kiełkują i wytwarzają 4-komórkowe haploidalne podstawki. Na każdej komórce podstawki powstaje jeden zarodnik podstawkowy (tzw. sporydium). Jednak po jego opadnięciu, na tej samej podstawce mogą tworzyć się nowe sporydia. W wyniku plazmogamii, po zetknięciu się dwóch różniących się płciowo sporydiów lub wyrastających z ich komórek strzępek powstaje dikariotyczna komórka. Jej strzępki wywołują infekcję lokalną, a następnie w guzach rozpadają się na dwujądrowe, kuliste teliospory. Okres od zakażenia do wytworzenia nowej generacji teliospor trwa około 2 tygodni. Patogen najczęściej infekuje osłabione rośliny, a wrota infekcji nierzadko stanowią uszkodzenia powstałe na skutek żerownia szkodników. Jego rozwojowi sprzyjają okresy suszy i temperatura wynosząca od 26°C do 34°C.

• Cykl rozwojowy głowni pylącej

Teliospory Sphacelotheca reiliana zimują w glebie lub na powierzchni ziarniaków przeznaczonych do siewu. Następnie wyrastają z nich 4–komórkowe podstawki, na których to podstawkach powstają sporydia – na każdej komórce powstaje jeden haploidalny zarodnik. Również strzępka wyrastająca ze sporydium jest haploidalna. Po plazmogamii dwóch komórek strzępek różniących się płciowa powstaje dikariotyczna komórka. Z niej rozwija się dikariotyczna grzybnia, która wrasta do kiełka rośliny i systemicznie go przerasta. Zakażenie siewek w dużym stopniu związane jest w występującymi warunkami pogodowymi – patogen najlepiej infekuje rośliny w temperaturze od 21°C do 28°C przy stosunkowo małej wilgotności ziemi – na poziomie 15–25% pełnej pojemności wodnej gleby.

Głownia kukurydzy – przyczyny

Źródłem infekcji – zarówno głowni guzowatej, jak i głowni pylącej – są znajdujące się w glebie i materiale siewnym z własnego rozmnożenia zarodniki grzyba – teliospory. Materiałem infekcyjnym może stać się również obornik pobrany od zwierząt skarmianych chorą kukurydzą. Przyczyną nasilonego występowania głowni kukurydzy mogą być również uszkodzenia powstałe m.in. w wyniku żerowania szkodników, wiosennych przymrozków, czy gradobicia.

 Występowanie i szkodliwość głowni kukurydzy

W Polsce jeszcze nie tak dawno jedyną głownią w kukurydzy jaką występowała była głownia guzowata. Dopiero po pojawieniu się głowni pylącej kukurydzy zaczęto używać pełnych nazw każdej z tych chorób. Dlatego jeszcze często możemy spotkać się z niedoprecyzowanym jej nazewnictwem.

Znacznie częściej na plantacjach kukurydzy spotkać możemy głownię guzowatą niż pylącą, jednak to ta druga charakteryzuje większą szkodliwością. W przypadku głowni guzowatej kukurydzy największe zagrożenie dla uprawianych roślin stanowią dwie pierwsze generacje – to one bezpośrednio wpływają zmniejszenie ich plonowania. Trzecia generacja występując w fazie wypełnienia i dojrzałości mlecznej ziarniaków obniża jakość plonu, spowodowaną spadkiem zawartości białka w ziarnie. Pojawienie się głowni pylącej w kukurydzy może skutkować całkowitym lub częściowym niewykształceniem ziarniaków na kolbie. Głownia uznawana– straty przez nią powodowane mogą sięgać nawet 80–100%.

Zastanawiasz się, czy głownia kukurydzy jest szkodliwa dla skarmianych nią zwierząt? Sprawdź!

Zwalczanie głowni kukurydzy

Jedyną dostępną, chemiczną metodą zapobiegawczego zwalczania głowni w kukurydzy jest stosowanie zapraw nasiennych. Wykonanie oprysku na głownie kukurydzy nie jest na tę chwilę możliwe, ze względu na brak zarejestrowanych do tego celu fungicydów. Ochrona kukurydzy przed chorobami powinna przede wszystkim opierać się na działaniach profilaktycznych. Dowiedz się, jak zapobiegać chorobom grzybowym w kukurydzy?

 Odmiany kukurydzy odporne na głownię

Chcąc zmniejszyć ryzyko wystąpienia głowni kukurydzy warto wybierać odmiany charakteryzujące mniejszą podatnością na zachorowanie. Lista odmian Tropical Dent opierających się chorobie jest długa i zawiera odmiany z wszystkich grupy wczesności.

Odmiany wczesne kukurydzy: (H3)

• ES KATAMARAN (FAO 220
• LID1015C (FAO 220)
• ES SUBMARINE (FAO 230)
• LID1145C (FAO 230)

 Odmiany średniowczesne kukurydzy: (H3)

• ES PERSPECTIVE (FAO 240)
• ES RUNWAY (FAO 240)
• ES INVENTIVE (FAO 240)
• ES CREATIVE (FAO 240)
• LID2020C (FAO 240)
• ES HEMINGWAY (FAO 240)
• ES ASTEROID (FAO 240)
• ES MYFRIEND (FAO 250)

 Odmiany średniopóźne kukurydzy: (H3)

• ES MIDWAY (FAO 260)
• ES MYLADY (FAO 270)

Fot. Odmiany kukurydzy odporne na głownię

SPRAWDŹ CAŁY KATALOG ODMIAN KUKURYDZY LIDEA

ZAPYTAJ O ODMIANY KUKURYDZY LIDEA

Chcesz zapytać o nasze odmiany? Wypełnij poniższy formularz, a my skontaktujemy się z Tobą.

Źródło:

1. Korbas M., Czubiński T., Horoszkiewicz-Janka J., Jajor E., Danielewicz J. 2015. Atlas chorób roślin rolniczych dla praktyków. PWR
2. Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7.
3. agrofakt.pl/glownia-na-kukurydzy-czyli-glownia-guzowata-czy-jest-zagrozeniem/
4. topagrar.pl/articles/kukurydza/glownia-guzowata-czy-jest-zrodlem-mykotoksyn/
5. naszarola.pl/glownia-kukurydzy/
6. terazpole.pl/uprawa/kukurydza/glownia-guzowata-kukurydzy-przyczyny-i-szkodliwosc/
7. e-pole.pl/uprawy/choroby-kolb-kukurydzy
8. odr.pl/doradztwo/produkcja-roslinna/inne/glownia-guzowata-kukurydzy/